Dün akşam oynan maç sahadaki ve Riva’daki hakemlerin kritik kararlar vermek zorunda kaldığı bir maç oldu. 19’da Fenerbahçe lehine verilen penaltı doğruydu. Gustavo’nun ortasında Rebocho’nun açık ve doğal konumda olmayan koluyla topla oynaması Çakır’ın gözünden kaçtı ama VAR’daki Kalkavan’ın gözünden kaçmadı. 32’de Fenerbahçe’nin Ozan’la kazandığı ikinci gol öncesi Beşiktaşlılar’ın faul itirazı oldu. Caner’e ya da Diaby’ye yapılan bir faul yoktu, gol temizdi.

Tekrar eline aldı!

41’de Çakır yardımcı hakemin ofsayt bayrağını görmesine rağmen avantaj oynattı ve düdük çalmadı. Süper Lig seviyesinde bir oyuncu kaleci Altay, düdüğü duymadan serbest vuruş kullanmaya kalktı. Burak’ın baskısıyla topu yere bıraktıktan sonra tekrar eline aldığı için doğru bir kararla hakem endirekt serbest vuruş kararı verdi. 48’de ceza sahası içinde, topsuz bölgede Serdar, Vida’yı sarılarak düşürdü. Bu fotoğrafa bakıp da ‘faul yok’ demek mümkün değil. Çakır topun olduğu bölgeye baktığı için pozisyonu kaçırması muhtemel. Riva’dan bir uyarı gelmesi gerekirdi diye düşünüyorum. Beşiktaşlılar’ın penaltı beklediği diğer pozisyonlarda hakemin devam kararının doğru olduğunu düşünüyorum.

Hakem izin vermedi!

Maçta eski bir hakem olarak beni en çok rahatsız eden görüntü, Burak’ın oyundan çıkarken 4. hakeme karşı yaptıklarıydı. Maalesef bu duruma 4. hakem tepkisiz kaldı hatta kenara doğru bir adım atarak Burak’tan uzaklaştı ya da istediğini yapmaya çalıştı. Burak 4. hakemi sahada bu kadar ezerken kart görmemesi kabul edilemezdi. Kart sınırında olan Burak’ın derdi belki de tatile erken çıkmaktı ama hakemler buna izin vermedi!

Uzun aradan sonra 3 büyük takım maçı yöneten Serkan Tokat vasatın altında kaldı. Göztepe’nin penaltı beklediği iki pozisyon yaşandı: İlki 33’te Mariano ile Serdar arasındaydı. Mariano’nun topla oynama şansı yoktu. Hareketli olan Serdar’ı bozmak için sol koluyla ona bir hamlesi oldu. İkinci pozisyon ise 45+1’de. Topla ilerleyen Napoleoni’ye, Donk’un top niyeti olmadan koluyla hamlesi var.

VAR karışmadı, çünkü...

Bu tür pozisyonlarda “İtmenin şiddeti rakibi bozmaya yeter mi?” sorusunun cevabı aranır. Bu cevap tamamen sübjektiftir, kişiden kişiye değişir. Hakem kararını böyle pozisyonlarda çok fazla eleştiremezsiniz. Fikrim iki pozisyonda da penaltı kararı verilmesi, özellikle 2. pozisyonda, daha doğru. VAR’ın müdahale etmeme nedeni de ‘sana göre/bana göre’ bir durum olması...

Kartlar tutarsız

Sarı kartlardaki tutarsızlıklar, büyük sıkıntıydı. Göztepeliler’e sarılar çıkarken, Galatasaraylı oyuncularınkiler atlandı. 65’te Belhanda, Halil’e faul yaptı, hakem ‘devam’ dedi. Belhanda’ya sarı gerekirdi. 2 dakika sonra Halil, Mariano’ya faul yapınca, sarı gördü. 4 dakika sonra bu kez Mariano, Castro’ya sarı kartlık faul yaptı, Mariano sarı kart görmedi. Buna benzer kart tutarsızlıkları maçı bozdu.

Sezon başı göreve gelen Zekeriya Alp MHK’si geçtiğimiz hafta en başarılı haftasını yaşadı. İlk haftalardan itibaren ciddi eleştirilerin hedefi olan Alp ve kurulu yakaladıkları başarıyı elbette sürdürme arzusundalar. Sorunsuz geçecek 2 hafta ve ardından devre arası semineri hakemlerimize büyük moral olacaktır. Bu anlamda bu derbi performansı hakem camiası için çok önemli!

Meler’e gidiyordu!

Geçtiğimiz hafta ligde Çakır’a görev verilip de Halil Umut Meler’e verilmeyince, “Derbi Meler’e gidiyor!” demiştim. Genelde derbi yönetecek hakemler bir hafta önceden dinlendirilir. Çakır’ın geçtiğimiz haftadaki başarılı yönetimi ve belki de zorlu bir virajda kazaya uğramama arzusu, rotanın tekrar Çakır’a dönmesine neden olmuş olabilir.

Herkesin hatırası var!

Cüneyt Çakır, Avrupa’nın ilk üç, dünyanın ilk beş hakemi arasında gösteriliyor. Değil Türkiye’de dünyada oynanacak her önemli maçın adayı konumunda. Dolayısıyla bu hafta sonu oynanacak maça atanması kadar doğal bir durum yok. Kariyeri, bilgisi, birikimi ve tecrübesi bu maça fazlasıyla yeter. Hatta yeter de artar bile. Geçmiş maçlarındaki olumsuz hatıralardan dolayı atamayı eleştirenlere katılmıyorum. Kamuoyuna hakem beğendirmek de çok kolay değil... Hangi isim atanırsa atansın; her takımın, her hakemle olumsuz bir hatırası zaten var.

Arda Kardeşler misafir olur!

2020 FIFA listesinde Ümit Öztürk’ün yerine listeye Arda Kardeşler alındı. 10 Şubat 2019’da oynanan ve Galatasaray’ın 3-1 kazandığı Trabzonspor maçında Trabzon camiasının hedefine oturmuştu. Ekuban/Marcao mücadelesinde Trabzonsporlular penaltı beklerken, pozisyonu VAR’da tekrar izlemesine rağmen Öztürk penaltıyı vermemişti. O gün kızağa çekilen Öztürk, Namoğlu MHK’si döneminde bir daha ligde düdük çalamadı. Alp’in göreve gelmesiyle birlikte tekrar lige döndü ama kokardını kurtaramadı.

3 gömlek altta

Öztürk Türk hakemliğinin son 5 yılında yakaladığı önemli yeteneklerden biriydi. Maalesef bu yeteneği futbolun siyasetine kurban verdik. Yerine listeye alınan Kardeşler’i sorarsanız, Öztürk’ten 3 gömlek altta kalır. Bu kadroda misafir olur. En kısa sürede yerini başkasına bırakır.

FIFA hakemleri:

Cüneyt Çakır, Halis Özkahya, Ali Palabıyık, Hüseyin Göçek, Mete Kalkavan, Halil Umut Meler, Arda Kardeşler.

FIFA yardımcı hakemleri:

Bahattin Duran, Tarık Ongun, Mustafa Emre Eyisoy, Kemal Yılmaz, Ceyhun Sesigüzel, Kerem Ersoy, Esat Sancaktar, Serkan Olguncan, İbrahim Çağlar Uyarcan, Cevdet Kömürcüoğlu.

Dün akşam oynanan maçın son düdüğü çaldığında kaybeden takımın hakemi suçlayacağı bir durum yoktu. Hakemin kararlarında kazanan ya da kaybeden takımı belirleyecek büyük olumsuzluklar olmadı.

Maç genelinde hakemin eleştirileceği en büyük konu; sarı kartlarındaki tutarsızlıklardı. Göstermesi gereken sarı kartların bazılarını göstermezken, gösterilmeyecek bazı sarı kartları da gösterdi.

Caner’e çıkan 2. sarı kartta ve Malatyaspor lehine verilen penaltıda Uğurlu hata yapmadı.

Bu sezonun en formda hakemlerinden olan, Avrupa’da ve Türkiye’de başarılı yönetimlere imza atan Ali Palabıyık, bir maçı daha başarılı bir şekilde tamamladı. Belki ufak tefek hataları vardı ama maç genelinde sonuca tesir eden ve maçın gidişatını etkileyen olumsuz bir kararı yoktu. Ozan’a çıkan iki sarı kart da doğruydu. Ozan maç süresince kırmızı kartı fazlasıyla hak edecek davranışlar sergiledi. Rodrigues’in kırmızı kartı da tartışılmayacak kadar net bir kırmızı karttı. Palabıyık haklı iki kırmızı kart çıkarttı. Bence Palabıyık’ın oyundaki en çok dikkat çeken hatası, bazı dakikalarda çaldığı basit faul düdükleriydi. Bu durum oyuncuları zaman zaman sinirlendirdi.

Penaltı beklentisi gereksizdi

56’da Sivas kalecisi Samassa ile Kruse’nin çarpışmasında faul yoktu, Fenerbahçeliler’in penaltı beklentileri gereksizdi. Kruse’nin aleyhine faul çaldı ama devam kararı en doğrusuydu. Hakem Fenerbahçe’nin golü sonrası Ozan’nın kaleci Samassa’yı kalenin içine doğru itmesine, tepkisiz kaldı. Bu pozisyonda Ozan mutlaka sarı kart görmeliydi.

Mücadelede hakemler önemli kararlar verdi. 73’te Orgill’e çıkan 2. sarı kart doğruydu. 83’te Kulusic’in Taylan’a; 86’da Marcao’nun İlhan’a yaptığı hareketler tartışmasız penaltıydı ve kararlar doğruydu. Ancak maçın en önemli anı, Galatasaray lehine önce verilen sonra iptal edilen penaltıydı. Pozisyonda VAR protokolüne aykırı bir müdahale gerçekleşti. Protokol çok açık; “Verilen penaltıda, atak başlangıç fazından itibaren bir ihlal var mı?” diye penaltı öncesi VAR tarafından kontrol edilir. Atak başlangıç aşaması ise “Atak yapan takımın, topun hâkimiyetini kazandıktan sonra, rakip ceza sahasına doğru topla ilerlemeye başladığı noktadır.”

Almanya’da benzeri oldu

VAR, atak başlangıç noktasının gerisine dönemez! Galatasaraylı oyuncu Babel, topu kazanırken, oyun kurallarını ihlal etmedi. Topa sahip olup atağa başladığı andan itibaren penaltı olana kadar oyun kurallarına aykırı bir durum gerçekleşmedi. Dolayısıyla Galatasaraylı oyuncu topu kazanmadan topun oyun alanı dışından çevrilmesi, VAR’ın müdahale alanı dışındaydı. Mantığımıza yatmasa da burada VAR devreye girmemeliydi. Benzer pozisyon bu yıl Kasım ayında Alman 2. Ligi’nde Dresden-Wehen maçında oldu ve ilgili takım kural hatası itirazında bulundu.

Yeterli nitelik ve nicelikte hakem kadrosu olmadığı için yine “patlak teker” üzerinde yol alacağımız bir hafta yaşayacağımızı düşünüyorum. MHK’nin iyi niyetinden şüphe duymayanlardanım. Hatalı atama ve ve uygulamaları var ancak kadro darlığı da harekat alanlarını daraltıyor.

Lider Sivas’ın Fenerbahçe ile oynanacağı maça Ali Palabıyık atandı. Başka alternatifi de yoktu. Bu sezon 9. kez sahaya çıkacak olan Palabıyık neredeyse tamamında 4 büyük takımın maçlarını yönetti. Atamaların alt metni bize şu mesajları veriyor:

*Haftaya oynanacak Fenerbahçe-Beşiktaş derbisine Halil Umut Meler’in çıkacağı neredeyse kesinleşmiş görünüyor.

*Kasımpaşa-Beşiktaş maçını yöneten Arda Kardeşler beli ki büyük takım maçı sonrası kırık not almış ve kızakta kalmış.

*11. haftadaki Denizli maçında Beşiktaşlı Diaby’e yapılan yaralayıcı darbeye sarı kart çıkartan Özgür Yankaya, 3 hafta sonra dönüyor.

*Fenerbahçe’nin kazandığı maçlardan sonra, ‘hakemler cezalandırılıyor ve maç alamıyor’ iddiası bu hafta son buldu. Geçen hafta Kadıköy’e çıkan Ali Şansalan, Galatasaray-Ankaragücü maçını yönetecek.

*10. haftadaki Trabzon-Göztepe maçında VAR masasında olan ve Sörloth’un penaltısına tepkisiz kaldı diye eleştirilen Koray Gencerler, bir daha düdük çalma şansı bulamadı. *Kayseri-Rize maçında Özkahya VAR masasında, Aydınus sahadaydı. Kayseri golü öncesi faul beklentisi olan pozisyonu, Aydınus kenarda tekrar izlemesine rağmen gol olarak değerlendirmişti. VAR masasındaki Özkahya haklıysa, Aydınus maç almamalıydı; Aydınus’un kararı doğruysa, Özkahya maç almamalıydı. İkisi de maç aldığına göre hatalı olan kim, onu çözemedim.

*5.haftadaki Beşiktaş- Başakşehir maçı sonrası sözleşmesi fesh edilen Suat Arslanboğa, VAR hakemi olarak lige dönüyor. Daha önce 1 kupa, iki 1.lig maçı yöneten Arslanboğa yakında affa uğrayacağa benziyor.

Son günlerin önde gelen tartışmalarından biri VAR incelemelerinin uzun sürmesi. Örneğin, geçtiğimiz hafta Galatasaray’ın iptal edilen golü, Kasımpaşa’nın ofsayt bayrağına rağmen geçerli sayılan golü... Maça ara verip tüm ihtiyaçlarımızı karşılayıp ekran başına döndüğümüzde, hakem pozisyonu ancak karara bağlanmıştı! VAR odasında; hakemlere yardımcı olması, istenilen tekrar görüntüleri hazırlaması, ofsayt çizgilerini hakemin talimatı doğrultusunda çizmesi için bir operatör görevlendiriliyor. Kamera sayısının arttırıldığı maçlarda operatör sayısı da artıyor.

Pratiklik ön planda

VAR, operatör yardımıyla pozisyon tekrarlarını izliyor. “Pilot altı kamerayı görmek istiyorum!” ya da “Ters açı kamerasını hazırla!” gibi talimatlar veriyor. Ofsaytlarda hızlı karar verebilmek için topa temas anının tespiti ve çizgilerin hangi görüntü üzerinden çizileceğinin belirlenmesinde operatör katkısı önemli. Çizgiler ise hakemin talimatlarıyla, tamamen operatör maharetiyle hazırlanıyor. Hızlı karar verebilmek için, hakemin pratikliği elbet önemli ama operatörün pratikliğinin katkısı minimum yüzde 60 oranında!

Operatörler yeni

Bu operatörler teknoloji tedarikçisi Hawk-Eye şirketinin elemanları. Şirket tarafından belirlenip istihdam edilen kişiler. Son haftalarda, Hawk- Eye 3-4 yeni operatörü sisteme dâhil etti. Henüz bu elemanlar pratiklik konusunda tam kapasiteye ulaşmış değiller. Dolayısıyla anlamsız gecikmelerde bu operatörlerin acemiliklerinin rolü büyük...

Frekanslar karışırsa!

Yakın zamanda İFAB’ın onayıyla takımların teknik ekibi ile sağlık ekibi arasında telsizle iletişime izin verildi. Bazı takımlarımız bu telsiz iletişimini kullanıyor. Zaman zaman takımların telsiz sistemi, hakemlerin iletişim kalitesini düşürüyor ya da tamamıyla kesintiye uğratıyor. Bu olumsuzluk şimdilik zaman kaybı dışında bir sıkıntı yaşatmadı. Bağlantının bu sebeple kesildiği ve geri gelmediği, kararın VAR’sız verildiği kritik bir maçta neler olur, düşünmek bile istemiyorum... Hele bir de “Bu takımlar hakemlerin konuşmalarını dinliyorlar!” tartışması çıkarsa şaşırmam.

Kalite çok düşük

Kullanılan teknoloji ile ilgili bir diğer sorun da VAR merkezine giden görüntülerin, çözünürlüğünün hayli düşük olması. Kritik anlarda; “Kameraya uzak bir ihlalin tespiti, topa temas anının tespiti, ofsaytlarda önde ya da geride olan uzvun tam olarak belirlenmesi ve işaretlenmesi” gerektiğinde ekrandan görüntünün yaklaştırılması, büyütülmesi gerekiyor. Fakat görüntü kalitesinin evlerimize ulaşan görüntülerin kalitesinden daha düşük olduğu gerçeği var. Görüntüyü büyüterek yaklaştırdığınızda, görüntü dağılıyor ve sağlıklı değerlendirme çok kolay yapılamıyor.