Bence dün akşam, maçın son saniyesinde Antalyaspor’un net bir penaltısı verilmedi. Bu penaltı günahıyla/sevabıyla Video Yardımcı Hakem Mete Kalkavan’ın sorumluluğundaydı. Çünkü ceza sahasına kornerden gelen ortada, Çakır muhtemeldir ki topun düşeceği yeri kontrol ediyordu. Topsuz alanda Muslera Maicon’u itmişti. Dikkatle izledim bu itme sırasında top da oyuna girmişti. Pozisyonun hemen ardından maç bitti. Bu sırada Kalkavan, Çakır’ı uyarmalı ve pozisyon hakkında onu bilgilendirmeliydi. VAR Protokolü’ne göre: “Maç bitmiş olsa bile, oyuncular sahayı terk etmediği sürece penaltı kararı verilir!”

Muslera’ya sarı gerekirdi

Maçta diğer tartışılan konu ise oyunun hemen başındaki bir diğer Muslera-Maicon pozisyonuydu. Bu pozisyonda Muslera’nın hareketine kırmızı kart diyenlere katılmam. Çünkü Muslera’nın hedefinde top var ve topa temas ediyor. Sonrasında kontrolsüz davranıp rakibine de faul yapıyor. Harekette belli oranda şiddet var ama acımasızlık ve yaralayıcılık yok. Dolayısıyla kırmızı kart olmaz ama mutlak bir sarı kart gerekirdi. 45’te Galatasaray lehine verilip daha sonra iptal edilen penaltıdaki uygulama ise doğruydu.

7. hafta itibariyle; 23 farklı maçta, 32 kez hakem kararına Video Yardımcı Hakemler müdahale ettiler. Bu 32 karardan 23’ü hakemler tarafından değiştirildi. Ofsaytla ilgili 11 müdahalenin tamamı düzeltildi. Penaltılarla ilgili 3, sorunlu gollerle ilgili 3, kırmızı kartlarla ilgili ise 6 karar düzeltilmiş görünüyor. Sistemin takımlara etkisine bakarsak... VAR sistemi olduğu için Fenerbahçe ve Malatyaspor 2, Başakşehir, Erzurumspor ve Rizespor ekstra 1 puan kazandı.

Sonuçlar değişmedi

“Değişen 23 karara rağmen bu kadar az puan kazancı mı olur?” demeyin. Çoğu maçta VAR müdahalesi kararı değiştirse bile maç sonucu değişmedi. Örneğin 2 kararın değiştiği Trabzonspor-Göztepe maçında; Trabzonspor’un 1 golü VAR ile geçerli sayılırken, bir golü de VAR yardımıyla geçerli sayılmadı. Kasımpaşa-Alanya maçında Kasımpaşa’nın bir golü VAR yardımıyla iptal edilirken, verilmeyen bir golünün VAR yardımıyla verildiği gibi...

Sistem olmasaydı

VAR sistemi olmasaydı, Bursaspor 5, Sivasspor 2, Göztepe ise 1 puan fazladan almış olacaktı. Sistemden “en çok zarar gören takım” durumundaki Bursaspor; Başakşehir’e elle, Rize’ye ofsayttan attığı goller geçerli olsa berabere bitirdiği bu iki maçtan galip ayrılacaktı. 2-1 kaybettiği Fenerbahçe maçında ise penaltıları iptal edilmese belki de maçı berabere tamamlayacaktı.

10 takıma dokunmadı

Geriye kalan 10 takım açısından değişen bir durum yok. VAR olmasaydı da puanlarında bir değişiklik olmayacaktı. Sadece averajlarda değişiklik olacaktı. Örneğin Galatasaray maçında Akhisar’ın golü ofsayt gerekçesiyle VAR tarafından iptal edildi. Maç 4-0 değil de 3-0 bitmiş oldu.

Dün oynanan maçta hakem ekibini zora sokacak bir pozisyon yaşanmadı. Çakır ve ekibi kariyerlerine yakışan bir maç çıkarttılar. Maçın sonlarına doğru Çakır ve ekibinin Riva ile olan ‘VAR’ sistemi bağlantıları kesildi. Aynı sorun bir önceki gün Trabzon’da da yaşanmıştı. Önlemini şimdiden almak gerekir.

Tek tartışma maçtaki penaltı pozisyonuydu. Tüm uygulamalar VAR Protokolüne uymak zorunda. Müdahale için kararın yüzde 100 hatalı olması gerekir. Diğer ve daha önemli olanı ise hakem ve VAR arasında geçen konuşmanın içeriğidir. VAR öncelikle hakeme ne gördüğünü sorar. Pozisyona yakın olan hakemin muhtemeldir ki söylediği şudur: Formadan çekme gördüm, oyuncu rakibini çekip anında bıraktı ve çekme bana göre penaltı için yeterli değildi. VAR’ın gördüğü de bu anlatılandan farklı olmayınca, MHK talimatına göre de müdahale yapılmadı.

Namoğlu’nun hakemlere talimatı şudur: Sahada hakemin gördüğüyle, TV’de gördüğünüz aynı ise hakemin yorumuna müdahale etmeyin! Dolayısıyla Göçek de verilen talimatı uygulamış, müdahalede bulunmamıştır.

Bu pozisyona yavaşlatılmış çekimde veya fotoğrafa bakarak karar vermek hatadır. Ağır çekimde 3 saniye süren görüntü normal akan oyunda çekip bırakma şeklinde görülür. Bana göre de bu çekme penaltı için yeterli değildir, hakemin kararına saygı duymayı gerektirir.

Bu hafta oynanan maçlar sonrası, Video Operasyon Odası (VOR) ile Yayıncı Kuruluş ilgilileri arasında etkili bir iletişime ihtiyaç duyulduğu ortaya çıktı. Galatasaray maçında, Akhisar’ın kazandığı goldeki ofsayt kararının hangi pozisyon için verildiği anlaşıldığında, neredeyse ilk yarı bitiyordu. Bu sürede birçok olumsuz yorum yapıldı. Derbide ise yayın sırasındaki ve maç sonu programlarındaki kamera açılardan topun Atiba’nın eline temas ettiğini gördük. Ben dâhil birçok yorumcu, pozisyonun penaltı olduğunu söyledi. “VAR nerede?” nidaları atıldı.

Sosyal medyada yer aldı

2 gün önce sosyal medyaya, kale arkası kamera açısı düştü. Topun Atiba’nın elinin bir karış üzerinden geçtiği, eliyle hiçbir temasının olmadığı açıkça görülüyordu. Videodaki konuşmalara bakılırsa, bu görüntü maç sırasında VOR’da pozisyon incelemesi sırasında kullanılan görüntüydü. Görüntü yayıncı tarafından hiçbir platformda yayınlanmamış, sadece Video Yardımcı Hakemler görebilmişti. Görüntünün hangi sebeple yayın sırasında ya da sonrasında kullanılmadığı tartışmalarına girmeden; çözüm odaklı bir öneri getirmek istiyorum.2018 Dünya Kupası’nda FIFA, “VAR Bilgi Sistemi” uygulamasını hayata geçirmişti.

Aslında bir zorunluluk...

FIFA’nın; yayıncılar, yorumcular, taraftarlar ve TV izleyicileri için geliştirdiği sistem şu şekilde çalışıyordu: Her maç için bir FIFA çalışanı, VAR yardımıyla değişen kararların farklı adımları hakkında; yayıncılara, yorumculara ve izleyicilere bilgi aktarılmasını sağlamak üzere VOR’da yerini alıyordu. Bu görevli, hakem iletişim sisteminden gelen seslere ve VAR’ın baktığı kamera açılarına erişebiliyordu. Eş zamanlı olarak yayıncı ile iletişime geçen bu kişi, karar verme sürecinin basamaklarını yayıncıya aktarıyordu. Dolayısıyla VAR’ın hangi görüntüye/açıya göre karar verdiği aynı anda ekrana yansıyor, spiker de pozisyonu açıklıyordu ve bu yayıncı açısından bir zorunluluktu.

Hayata geçmiş olsa...

Bu uygulama bizim ligimizde de hayata geçmiş olsa, bu hafta yaşadığımız tartışmaların hiç birini yaşamayacaktık. Yaklaşık bir ay önce, bu sütunlarda, “Video odasına, Dünya Kupası’nda olduğu gibi uzman Yardımcı Hakem gerekli” diye yazmıştım. Bu önerim gerçeğe dönüştü ve ilk defa derbide masaya bir uzman Yardımcı Hakem (Bahattin Duran) oturdu. Bakarsınız yakın zamanda “VAR Bilgi Sistemi” de ligimizde hayata geçer.

Aydınus maç planını erken ve kolay kart göstermemek üzerine yapmıştı. Bu plan işine yaradı, belki ters tepmedi ama çok net sarı kartlar da gösterilmemiş oldu. Maçın ilk yarısında Lens, Vida, ve Benzia sarı kart görmeliydi. 48. dakikada Babel sarı kartı daha hak etti. 86’da da Slimani kart görmesi gerekirken pozisyonda faul bile çalınmadı. İkinci yarıda Aydınus kartlarına başvurmaya başladı ve oyunun kontrolünü eline aldı. 83. dakikada Tolgay rakibini çekince 2. sarı kart beklentileri oldu. Bu oyunun imajını bozacak ısrarlı bir çekme değildi ve çok kısa sürdü. O yüzden bu çekmeye “Sportmenlik dışı” diyemeyiz. Pozisyonda umut vaat eden ataktan da söz edemeyiz. Dolayısıyla ikinci sarı kart olmaz.

‘VAR iptal ederdi’

Maçın en ilginç anı 86. dakikada Ayew-Atiba mücadelesindeki penaltı beklentisiydi. Pozisyonun penaltı olup olmadığına hiç bakmadan şunu söylemek istiyorum. Penaltı pozisyonundan 15 saniye kadar önce atak başlangıcında Slimani, Vida’ya çok net bir faul yapmıştı. Penaltı kararı çıksa bile öncesindeki bu faulden dolayı VAR yardımıyla penaltı iptal edilecekti. Yine fikrimi merak ediyorsanız ben pozisyonun penaltı olduğunu düşünüyorum.

Maçın 13. dakikasında Akhisarspor'un golü, VAR müdahalesi ile iptal edildi. İzleyenler kaleye şut atıldığında ofsayt var zannettiler. Oysa ofsayt golden birkaç pas önce yaşanmıştı. Bu tür pozisyonlarda kamuoyunun sağlıklı bilgilendirilmesi gerekir. Dünya Kupası’nda olduğu gibi, Video Operasyon Odası’nda hangi kararın, hangi görüntüye göre değiştiği bilgisinin maçı anlatan yayıncı kuruluş görevlisine ulaştırılması sorunu çözecektir.

Hakem 42. dakikada Serdar Aziz’in pozisyonuna “Penaltı” dedi. Serdar’a bir müdahale var ama bu bence penaltı için yeterli değildi. 78. dakikada da Muslera’nın Manu’ya müdahalesine de penaltı düdüğü çaldı. Bu pozisyonda da Manu’nun kendini kolay yere bıraktığını ve penaltı verilmemesinin daha doğru olduğunu düşünüyorum. Ancak iki pozisyon da hakem yorumudur ve penaltı diyenlere de saygı duyarım.

Kart gösterilmemesi doğru

Pozisyonda Muslera’ya kart gösterilmemesi doğruydu. Değişen kurala göre; nasıl ki penaltı verilmişse kırmızı yerine sarı gösteriliyorsa, sarı kartlık hareketlerde de artık kart gösterilmiyor. Yaşar Kemal Uğurlu, diğer maçlardaki gibi “Ben görmezden geleyim, nasıl olsa bir sorun varsa VAR uyarır” demeden, yanlış da olsa gördüğünü çalma gayreti içerisindeydi. Bu yönüyle takdiri hak etti.

Hakemliğin son 7 yılında imzası olan Merkez Hakem Kurulu Başkanı Yusuf Namoğlu’na sormak isterim: Bu hafta oynanacak Fenerbahçe- Beşiktaş derbisi için 7 yılda alternatif bir hakem yetiştirebildin mi? diye. Yine Fırat Aydınus, yine Cüneyt Çakır. Üçüncü bir isim yok! Perşembe günü bu sütunlarda yer alan yazımı yukarıdaki cümlelerle bitirmiştim. Yazımda da belirttiğim üzere, elinde iki seçeneği olan Namoğlu bu maç için Aydınus’u uygun gördü. Sıradaki derbiye de Çakır’ı atar... Bu alternatifsizlik, Türk hakemliğinin seviyesini gösteren acı bir gerçektir.

Çoğunlukla iyi yönetti

Geçmişte yaşanan Emenike olayı... En son kupada oynanan maçta Şenol Güneş’in başına gelenler ve yarım kalan maç... Geçtiğimiz hafta hatalı bir kararla oyundan atılan Medel’in bu maçta oynamayacak olması ve bu duruma Beşiktaş camiasının öfkesi... Bahsettiğim konular, adından dolayı zor geçmesi beklenen maçı daha da zorlaştıran sebepler olacak. Aydınus kariyerinde bunun gibi birçok derbide düdük çalmış ve bu maçlardan çoğunlukla yüzünün akıyla çıkmış bir hakem. Gününde olur, maça iyi hazırlanır, maç planını doğru yapar, psikolojiyi ve maç kontrolünü elinde tutarsa başarılı olmaması için bir neden yok.

İletişimi iyi olmalı

Aydınus’u belki de maçta en çok zorlayacak konu, VAR (Video Yardımcı Hakem) uygulaması olacaktır. Sistemin henüz yeni olması, adaptasyon sürecinin tamamlanmaması, sistemde yaşanan aksaklıklar, sistemden beklentinin yüksekliği; derbideki hakem tartışmalarını zirveye taşıyabilir. Hataya tahammülü olmayan futbol kamuoyunun “VAR” uygulamasının olduğu maçta yapılacak bir hataya tahammülü hiç olmayacaktır. O yüzden bu maçta video başında kimin görev yapacağı da çok önemli. Hem Aydınus’la iletişimi iyi hem de VAR konusunda başarılı olan bir ismin derbiye VAR olarak atanması gerekir.